HR - Ljudski Resursi - Srbija

Rad u domaćinstvu nevidljiv i društveno nepriznat

Budući da se njihov posao odvija u privatnosti domaćinstva, često ostaje neprimećen i potcenjen, a nije ni društveno priznat kao pravi rad. Uz nedovoljnu zakonsku regulativu, nejasne uslove zapošljavanja i odsustvo pisanih ugovora (ili postojanje lažnih ugovora) sa poslodavcem, ovo zapošljavanje predstavlja tipičan primer prekarnog (nesigurnog) rada. Ovakva situacija dalje stvara okruženje u kojem radnici imaju nesigurne uslove rada, obmanuti su u vezi sa zaradom i dinamikom plaćanja, imaju produženo radno vreme (koje često nije plaćeno) i manjak zaštite osnovnih radnih i ljudskih prava, pokazala je istraživačka studija „Položaj i izazovi radnica na poslovima čišćenja i nege u Srbiji”. Podaci su prikupljeni kroz dubinske intervjue krajem prošle godine, a sve ispitanice su bile žene iz Srbije, uglavnom starije od 50 godina.

– Kod nas su poslovi u domaćinstvu i poslovi nege koje obavljaju žene najmanje prepoznat oblik radne eksploatacije. Takvi radnici često se susreću sa značajnim problemom koji se odnosi na predugo radno vreme, i po broju radnih sati i po broju radnih dana u nedelji. Bilo da se bave ovim poslom sa punim radnim vremenom, bilo da samo dopunjuju kućni budžet radeći povremeno, kod njih postoji visok stepen socijalne ugroženosti i nejednakosti – navodi se u studiji koja se bavi fenomenom rada i istražuje uslove rada u domaćinstvu.

Iako čistačice i negovateljice čine značajan deo neformalne radne snage, trenutno u Srbiji ne postoji zvanična evidencija sa preciznim brojem osoba koji rade na ovim poslovima. Oni spadaju u veliku grupu uslužnih delatnosti, koje se u većini slučajeva obavljaju neformalno.

– Vrlo je malo studija koje su se bavile položajima, pravima, izazovima radnika u ovoj sferi, posebno na poslovima čišćenja i nege. Pored toga nema ni zvanične evidencije koja se bavi statističkim podacima koji bi nam otkrili koliki je to broj ljudi koji rade u ovom sektoru – kaže Jovana Čvorić iz Grupe za razvojnu inicijativu „Sekons”, i dodaje da uprkos sve većoj profesionalizaciji rada u domaćinstvu, ono ostaje u domenu slabo plaćenog takozvanog ženskog posla koji uglavnom obavljaju ugrožene kategorije devojaka ili žena koje su, recimo, samohrane majke ili dolaze iz ugroženih sredina, migrantkinje, Romkinje...

– Takođe, često je taj rad nevidljiv, neprepoznat i društveno nepriznat, kao i pravno nedovoljno regulisan – dodaje ona.

Studija je pokazala da osobe koje pružaju usluge čišćenja i nege koriste različite metode traženja posla, ali se uglavnom oslanjaju na preporuke i lične kontakte. Mlađe radije koriste onlajn platforme. Ekonomski razlozi su važni motivatori za žene da traže posao u sektoru rada u domaćinstvu i na poslovima nege. Pored toga, potreba za fleksibilnim poslom, kao i sociokulturni faktori utiču na to da žene biraju ove poslove.

– Najčešći uzrok nezadovoljstva radnika u ovom sektoru je nepostojanje pismenog ugovora o radu koji bi regulisao odnos između klijenta i radnika i omogućio radnicima da uživaju prava i beneficije iz radnog odnosa. Nemaju zdravstveno, penzijsko i invalidsko osiguranje, kao ni plaćeno bolovanje niti godišnji odmor. Nivo zarada u velikoj meri utiče na dobrobit radnika, a na dugoročnu posvećenost poslu utiče i kvalitet odnosa radnica sa klijentima, kao i njihova percepcija vrednosti svog rada – navodi se u studiji, uz podatak da je plaćanje rada redovno, a način plaćanja zavisi od načina vršenja usluge. Većina ispitanica je istakla da se klijenti (i agencije) uglavnom pridržavaju uslova usmenog dogovora, ali postoje izuzeci kada se traže zadaci koji nisu prvobitno dogovoreni.